UDDEL – Woendagavond 4 mei was er, ook in Uddel, de jaarlijkse dodenherdenking. Er was veel belangstelling tijdens de herdenking bij het monument aan de Uttilochweg / De Rieten. Ouderen op hoge leeftijd waren er, zij die de oorlog bewust hebben meegemaakt. Zij die weten wat het te leven in onvrijheid. Maar er waren ook veel jongeren, zij die opgegroeid zijn en opgroeien in vrijheid, die, gelukkig, geen oorlog hebben meegemaakt. Maar wel leven in een tijd dat vrijheid onder druk staat. Het is natuurlijk fijn om zo met die verschillende generaties bijeen te mogen zijn en te herdenken, al diegenen die omgekomen zijn in de oorlog, in de concentratiekampen, als soldaat, of als burger. Maar ook aan hen die tijdens vredesmissies werden uitgestuurd.
Muziekvereniging Juliana was aanwezig en speelde enkele koralen, en begeleide de christelijk gemengde zangvereniging Con Amore die Nader mijn God bij U en Mijn vaderland zongen. Van 19.50 tot 19.58 uur werd de klok van de hervormde kerk geluid.
Als spreker was uitgeniodigd door de Oranjevereniging Uddel dhr. Gijs van Roekel, oud directeur van de Prins Willem-Alexanderschool. Dhr. Van Roekel stond stil bij het thema ‘Vrijheid’ – de Vrijheid omarmd. “Vrijheid is een begrip dat ieder aanspreekt. In onze situatie vinden we vrijheid gewoon; het hoort erbij. Het lijkt allemaal vanzelf te gaan en je denkt er nauwelijks aan”, zei Van Roekel. Maar hij stelde ook de vraag: “Waarom herdenken?” “Om tot besef te komen dat het een groot voorrecht is in vrijheid te mogen leven. Herdenking als dit is een moment om lessen te trekken uit het verleden. Het is zo belangrijk om te weten van de geschiedenis”, aldus Van Roekel. “Herdenken is van belang om te leren hoe we nu staan in deze wereld tegenover elkaar”.
Er is een gedicht voorgedragen door Ylana Sparling. Door de voorzitter van de Oranjevereniging Uddel en dhr. Gijs van Roekel werd een krans gelegd bij het monument. Namens Uddels Belang werd een krans gelegd door Evert Jan van Egteren en Herman van Rhee. Namens de Prins Willem-Alexanderschool werden er bloemen gelegd door Babet Vos, Emy van Egteren, Suus van Roekel en Anne van de Top. Verder waren rozen voor een ieder die dat wou om bij het monument te leggen.
Hieronder de gehele toespraak van dhr. Gijs van Roekel. Wij zeggen hem hartelijk dank om die gehele toespraak op uddel.info te mogen plaatsen.
4 mei 2016 De vrijheid omarmd
Vandaag zijn we hier allen bijeen om te herdenken. Te denken aan al die mensen, die hun leven hebben gegeven voor de vrijheid, waarin wij nu mogen leven. Dan komt oorlog en geweld in onze herinnering vanaf de tijd van de Tweede Wereldoorlog. Wij denken ook aan al die burgers en militairen die in andere oorlogen en vredesoperaties zijn omgekomen. Dat doen wij niet alleen in Uddel. In bijna heel Nederland zijn er op dit moment bijeenkomsten om te herdenken. Voor sommige dorpen en steden is het al een traditie vanaf de Tweede Wereldoorlog. In Uddel is dat jarenlang niet geweest. Het is in 1995 begonnen op deze plek rondom dit monument. Een inhoudsvolle traditie.
Vrijheid is een begrip dat ieder aanspreekt. Als kind ben je blij als je vrij bent. Een puber wil graag vrij zijn, d.w.z. zelf weten wat en hoe je doet. Als oudere heb je ook die ideeën, ook al heb je (hopelijk) geleerd dat vrijheid ook zijn grenzen kent. Met daarnaast zijn verplichtingen.
Het maakt verschil in welke situatie je de vrijheid beleeft. In onze situatie vinden we vrijheid gewoon; het hoort erbij. Het lijkt allemaal vanzelf te gaan en je denkt er nauwelijks aan. Dat is anders als je een oorlogssituatie hebt meegemaakt. Onder ons zijn er misschien nog mensen die daar iets van ervaren hebben. Dan denk ik aan de ouderen van rond de 80 jaar. Zij weten wat het is niet in vrijheid te leven. De spanning die het opleverde in het dagelijks leven; de letterlijke en figuurlijke littekens die mensen hebben opgelopen. Elke oorlog en geweldsuitbarsting laat sporen na. Voor de direct betrokkene of zelfs voor de generatie daarna. Dat kan lichamelijk zichtbaar zijn, maar ook geestelijk. Ik denk aan al die mensen waarvan b.v. ouders in een concentratiekamp zijn omgekomen. Zij hebben met al hun traumatische ervaringen psychisch een levenslange strijd te voeren. Voor hen heeft vrijheid een diepere betekenis met meerdere gevoelens.
Waarom herdenken?
In de eerste plaats tot besef komen dat het een groot voorrecht is in vrijheid te mogen leven. Dat te leren beseffen geldt natuurlijk niet voor één moment in het jaar. Dat vereist voortdurende aandacht hieraan te geven. Daar kunnen deze ogenblikken aan meewerken. Dat vraagt van ons bewust leven: in welke tijd leven wij, wat gebeurt er rondom ons in de wereld? Naast deze vragen weten en geloven dat vrijheid, vrede een gave is van God. Die gave is meteen een opgave.
In de tweede plaats is een herdenking als dit een moment om lessen te trekken uit het verleden. Het is zo belangrijk om te weten van de geschiedenis. Het is onmogelijk van alles op de hoogte te zijn, maar we moeten wel besef hebben van de grote lijnen. Ieder mens heeft zijn eigen geschiedenis. Ook persoonlijk kunnen wij het verleden niet uitwissen en afdoen als achterhaald. Wij kunnen leren van de fouten uit het verleden. Ook in het grote geheel leven wij nu in het verlengde van toen. Daar kunnen we van leren in politiek en maatschappelijk opzicht. Aan de andere kant levert het ons begrip op voor de mens van toen in hun omstandigheden. Wat zouden wij doen in een dergelijke situatie? Door ook maar iets te weten van de geschiedenis ontdek je dat er niets nieuws is onder de zon: soortgelijke situaties herhalen zich. Nu horen en zien we van de vele bootvluchtelingen die naar Europa komen om in vrijheid te kunnen leven. Zoiets heeft zich al vele malen eerder in de geschiedenis voltrokken.
Dan denk ik aan wat er gebeurde in 1939. De boot St. Louis vertrok met aan boord bijna duizend Joodse opvarenden uit Hamburg. Zij zochten naar een land dat hen asiel en een toekomst wilde geven, buiten het bereik van het naziregime. Cuba weigerde hen, Amerika ook, en daarna Canada, Paraguay, Colombia en Argentinië. Het schip keerde uiteindelijk noodgedwongen terug naar Europese bodem. Na de oorlog bleek dat van de teruggekeerde passagiers minstens tweehonderdvijftig waren omgekomen of vermoord in een concentratie- of vernietigingskamp.
Daarnaast is een herdenking een pedagogisch opdracht naar onze jongere generatie. Aan hen moet het verleden doorgegeven worden. Zo’n moment als nu mag daaraan bijdragen. Het is van belang dat er bij hen, ook op deze wijze, een bewustwording ontstaat van de tijd waarin we leven. Als ouders en ouderen dragen wij daar verantwoordelijkheid voor. Onze kinderen en kleinkinderen zullen het later ook weer moeten doorgeven aan de daarop volgende generaties. Hoe zouden ze dat kunnen als zij het zelf niet geleerd zouden zijn?
Als laatste is herdenken van belang om te leren hoe we nu staan in deze wereld tegenover elkaar. Spanningen, oorlogen, bedreigingen zijn helaas ook van deze tijd. De vrijheid staat over de hele wereld onder druk, zelfs (relatief) dichtbij. Wie herinnert zich niet de miljoenen mensen die op de vlucht zijn. Wereldwijd spreken we van 60 miljoen mensen, die op de vlucht zijn voor geweld, vervolging en oorlog. Meer dan de helft hiervan is onder de 18 jaar. Een vluchteling heeft geen eigen plek op de wereld. Hij wordt niet beschermd door de wet en hij heeft geen rechten. Wij kunnen ons dat niet voorstellen wat dat alles inhoudt. In dit alles staan we als maatschappij voor een enorme opgave. Echter heeft het ook ons persoonlijk iets te zeggen. Hoe staan wij tegenover de ander, de vreemdeling? Het is een christelijke plicht om de naaste in nood op te vangen. Koning Willem-Alexander verwoordde in zijn kersttoespraak van 2015 daar ook naar met de uitspraak dat vrijheid een bijbelse roeping is. Dat kan niet alleen bij woorden blijven.
Dit jaar is het thema van het National Comité 4 en 5 mei: De vrijheid omarmd. Het woord omarmen geeft aan dat het meer is dan verstandelijk, zakelijk handelen richting je naaste. Het spreekt ook van bewogenheid, vanuit je hart, met warmte iets doen. Dat vraagt inspanning, maar ook verloochening van mezelf.
De vrijheid omarmen begint heel dichtbij: naar de mensen die je elke dag ontmoet binnen de gemeenschap van het dorp. Hier is respect naar elkaar voor nodig. Respect voor elkaars principes en waarden en normen. Dat bevordert de verdraagzaamheid onderling. Je leert pas mensen écht kennen, wanneer je elkaar écht spreekt! Respect vraagt ook zelfdiscipline. Wat zeggen we, wat mailen we, wat brengen we naar buiten via social media. Daarnaast ook hoe spreken we over de ander. Het wordt nog moeilijker wanneer onze vrijheid op de proef wordt gesteld. Vooral wanneer jij slachtoffer wordt van haat, geweld enz. Zo las ik van Hans Keilson, die zijn beide ouders in Auschwitz verloor, over de verleiding de haat van de ander klakkeloos te beantwoorden. Voordat je het weet, ben je aan één kant van een gevecht gedrukt. Verruw je zoals je juist nooit wilde en mocht verruwen. Laat ook jij je haat de vrije teugel. En word je tenslotte gelijk aan wie eerst jou bedreigt. Sluipenderwijs ruil je humaniteit, pluralisme en eendracht in voor wraaklust, polarisatie en geweld. Omdat een ánder een onderscheid maakte tussen rassen en groepen, en jou als vijand aanwees. Hoe gaan we daar mee om? Hoe zien we onze vijand, belager? Alleen in de gezindheid van vergeving kunnen we de vrijheid omarmen.
Morgen is het 5 mei, Bevrijdingsdag. Bijzonder is het dat het gelijk is met Hemelvaartsdag. Op die dag denken we ook aan de Heere Jezus, de Hemelse Koning. Hij geeft ons kracht en wijsheid de geschonken vrijheid te omarmen.
Op 4 mei herdenken wij. Het blijft daar niet bij. Herdenken zet ons aan het werk, groot en klein.
Herdenken en … doen!
Uddel 2016, G. van Roekel
